(źródło: www.demoty.pl)
Dzisiaj 3. część cyklu poświęconego alimentom.
CZĘŚĆ 1 Osoby uprawnione do alimentów
ALIMENTY A ZASADY WSPÓŁŻYCIA SPOŁECZNEGO
Art. 1441 k.r.o.: Zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nie dotyczy to obowiązku rodziców względem ich małoletniego dziecka.
Z powyższego przepisu wynikają dwie zasady. Nawet jeżeli dana osoba znajduje się w kręgu osób uprawnionych do alimentów i spełnione są przesłanki powstania obowiązku alimentacyjnego (np. niedostatek), to osoba zobowiązana może uniknąć wypłaty alimentów z powołaniem się na zasady współżycia społecznego.
Przepis ten został wprowadzony nowelizacją k.r.o. z dnia 06.11.2008 r., niemniej zasady współżycia społecznego były uwzględniane w orzecznictwie na długo wcześniej, na podstawie art. 5 k.c., który definiuje te zasady:
„Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony”.
Druga zasada wynikająca z art. 1441 k.r.o. jest taka, że bez względu na okoliczności, rodzice zawsze są zobowiązani do świadczeń alimentacyjnych względem własnego małoletniego dziecka.
Przykładowe orzeczenia:
uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 sierpnia 1974 r., sygn. akt III CZP 46/74
1. Okoliczność, że małżonkowie pozostają w faktycznej separacji i że żona bez porozumienia z mężem przerwała pracę zarobkową w celu zajęcia się wychowaniem małego dziecka, nie stoi na przeszkodzie domaganiu się przez nią pomocy od męża w postaci świadczeń alimentacyjnych na jej rzecz w granicach jej potrzeb oraz możliwości zarobkowych i majątkowych męża.
2. W sprawach o roszczenia alimentacyjne między małżonkami sąd w zasadzie nie bada, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Jednakże w wypadkach szczególnych, np. gdy małżonek, który zerwał pożycie, pozostaje w konkubinacie z inną osobą, sąd może odmówić uwzględnienia roszczenia, jako sprzecznego z zasadami współżycia społecznego.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2001 r., sygn. akt II CKN 40/99
1. Nie w każdym przypadku jednorazowe nieuzyskanie przez dziecko promocji do klasy następnej rodzi skutek w postaci wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego rodziców.
2. Wyłączenie obowiązku alimentacyjnego wobec dziecka ze względu na zasady współżycia społecznego musi być ograniczone do zupełnie wyjątkowych wypadków.
(nasza uwaga: sprawa dotyczyła dziecka pełnoletniego, kontynuującego naukę)
uchwała Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 1986 r., III CZP 76/85
Niemożność samodzielnego utrzymania się przez pełnoletnie dziecko ze względu na całkowitą niezdolność do pracy spowodowaną narkomanią nie wyłącza obowiązku alimentacyjnego rodziców.
uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1991 r., III CZP 131/91
Nie powoduje wygaśnięcia obowiązku dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu zawarcie przez niego ślubu kościelnego (art. 60 kro). Okoliczność tę jednak sąd powinien wziąć pod rozwagę przy ocenie zgodności dochodzonego roszczenia alimentacyjnego z zasadami współżycia społecznego.
wyrok Sądu Okręgowego w Suwałkach z dnia 29 maja 2013 r., I Ca 178/13
Możliwe jest uchylenie się od wykonania obowiązku alimentacyjnego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Jednak od dawna nie budzi wątpliwości zasadność oddalenia powództwa o alimenty wytoczonego przez osobę, która w zawiniony sposób popadła w niedostatek. Przyjmuje się powszechnie, że niedostatek jest przesłanką powstania obowiązku alimentacyjnego, gdy jego przyczyną są okoliczności niezależne od woli osoby ubiegającej się o alimenty, a świadczenia alimentacyjne nie przysługują osobie zdolnej do pracy, jeśli z własnej winy nie wykorzystuje ona swoich zdolności, albo bez uzasadnionej przyczyny rezygnującej z dochodów.
***
Sprzeczność z zasadami współżycia społecznego może zachodzić nie tylko z punktu widzenia interesu osoby zobowiązanej do alimentów, ale również wierzyciela osoby zobowiązanej do alimentów. Roszczenia alimentacyjne mają pierwszeństwo w egzekucji przed wszystkimi innymi roszczeniami. Stąd zdarzają się sytuacje, gdzie dłużnik, będący zobowiązanym do alimentów, porozumiewa się z osobą uprawnioną do alimentów i ustalają nadmierną wysokość alimentów, aby uniemożliwić egzekucję roszczeń innych wierzycieli tego dłużnika. Takie postępowanie również nie zyskało aprobaty orzecznictwa.
Przykładowe orzeczenia
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 1963 r., III CR 88/62
1. Istnienie prawomocnego wyroku zasądzającego alimenty na rzecz jednego dziecka nie wyłącza skutecznego dochodzenia alimentów przez inne dziecko pochodzące od tego samego ojca, i to nawet wówczas, gdy ojciec łoży dobrowolnie na jego utrzymanie.
2. Żądanie przez osobę uprawnioną do alimentacji – w porozumieniu z osobą zobowiązaną do alimentacji – nadmiernych alimentów w celu pokrzywdzenia innej osoby, również uprawnionej do alimentacji, stanowi nadużycie prawa.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 1974 r., III CRN 35/74
Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 marca 1963 r. III CR 88/62 (OSNCP 1964/5 poz. 98) żądanie przez osobę uprawnioną do alimentacji w porozumieniu z osobą zobowiązaną, nadmiernych alimentów w celu pokrzywdzenia innej osoby, stanowi nadużycie prawa.
Roszczenie alimentacyjne – tak jak każde inne – może być uwzględnione tylko o tyle, o ile w ogóle istnieje. Poza tym roszczenie alimentacyjne, nawet jeśli istnieje, może być uwzględnione tylko w takim zakresie, w jakim jest usprawiedliwione potrzebami uprawnionego bieżącymi lub niezaspokojonymi i jest ograniczone możliwościami majątkowymi i zarobkami zobowiązanego.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 października 1972 r., sygn. akt III CRN 255/72
O fikcyjności procesu i jego sprzeczności z zasadami współżycia społecznego można mówić dopiero wtedy, gdy uprawniony do alimentacji wystąpi z roszczeniem oczywiście nadmiernym w tym celu, aby sztucznie powiększyć swoje uprawnienie z uszczerbkiem dla drugiej osoby, która już wcześniej uzyskała wyrok zasądzający alimenty. Takie postępowanie nie mogłoby korzystać z ochrony prawa.
(źródło: www.demotywatory.pl)
***
opracowała i wyboru orzecznictwa dokonała adw. dr Magdalena Matusiak-Frącczak
Palestra Polska 
Dodaj komentarz